Όλοι εμείς , οι σιωπηλοί ακροβάτες μιας υπόσχεσης μάταιης .
Όλοι εμείς που παραπλανήσαμε τους ανέμους ,
που ξελογιάσαμε τις ελπίδες .
Όλοι εμείς που ερωτευθήκαμε ό,τι μας αφάνιζε.
Όλοι εμείς οι αφρούρητοι που δεν είχαμε ποτέ ένα
άλλοθι για τα λάθη μας .
Όλοι εμείς οι αντιρρησίες της παρηγοριάς .
Όλοι εμείς , είμαστε μπάσταρδα του θεού .
Ακόμα κι αν φοβήθηκε να μας αναγνωρίσει ,
ένα είναι το σίγουρο.

Μας έχει αδυναμία . Να το ξέρετε ...!!!

                                        

Έλα.. μου έγνεψε χαμογελώντας... κάνε γρήγορα...
Τα όμορφα πράγματα στη ζωή κρατούν όσο η βροχή μέσα στα δαχτυλά μου..
Αν αρνηθείς, είναι βρισιά.. Δεν χρειάζεται σκέψη...
Δεν σου ταιριάζουν οι δισταγμοί.. Ξέρω τι ψάχνεις...Ξέρω που πας...
Ψηλάφησα τα ίχνη από τα βήματα σου μια νύχτα που είχε ολόγιομο φεγγάρι...
Έχω κρυμμένη στα στήθια μου την έκρηξη που θα διαλύσει τα κύτταρα σου
και θα σε σκορπίσει στον ουρανό...
Κοίταξε με!
Είμαι ένα κόκκινο πλατανόφυλλο σ' ένα ποτάμι ορμητικό...
Αν κυνηγάς τα όνειρα, πέσε μέσα να με πιάσεις.
Αν δεν το κάμεις, αν φοβηθείς, δεν είσαι για μένα..
Φύγε... Δε σε συνάντησα ποτέ...

...να φεύγουν τα περιττά λέω να μπω στον ουρανό τού τίποτα με ελάχιστα."

"Από την κλειδαρότρυπα κρυφοκοιτάω τη ζωή
την κατασκοπεύω μήπως καταλάβω
πώς κερδίζει πάντα αυτή
ενώ χάνουμε εμείς.
Πώς οι αξίες γεννιούνται
κι επιβάλλονται πάνω σ' αυτό που πρώτο λιώνει:
το σώμα.
Πεθαίνω μες στο νου μου χωρίς ίχνος αρρώστιας
ζω χωρίς να χρειάζομαι ενθάρρυνση καμιά
ανασαίνω κι ας είμαι
σε κοντινή μακρινή απόσταση
απ' ό,τι ζεστό αγγίζεται, φλογίζει...
Αναρωτιέμαι τι άλλους συνδυασμούς
θα εφεύρει η ζωή
ανάμεσα στο τραύμα της οριστικής εξαφάνισης
και το θαύμα της καθημερινής αθανασίας.
Χρωστάω τη σοφία μου στο φόβο∙
πέταλα, αναστεναγμούς, αποχρώσεις
τα πετάω. Χώμα, αέρα, ρίζες κρατάω∙
να φεύγουν τα περιττά λέω
να μπω στον ουρανό τού τίποτα
με ελάχιστα."

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

ΕΙΝΑΙ ΔΥΟ ΑΝΘΡΩΠΟΙ· ο ένας με μαχαίρι, ο άλλος άοπλος.
Αυτός με το μαχαίρι λέει στον άλλο: “Θα σε σκοτώσω”.
“Μα γιατί”, ρωτά ο άοπλος, “τι σου΄χω κάνει; Πρώτη φορά βλεπόμαστε. Ούτε σε ξέρω, ούτε με ξέρεις”.
“Γι΄αυτό ακριβώς θα σε σκοτώσω. Αν γνωριζόμασταν μπορεί να σ΄αγαπούσα”, λέει αυτός με το μαχαίρι.
“ Ή και να με μισούσες”, λέει ο άοπλος, “να με μισούσες τόσο που με χαρά μεγάλη θα με σκότωνες. Γιατί να στερηθείς μια τέτοια απόλαυση; Έλα να γνωριστούμε”.
“Κι αν σ΄αγαπήσω”, επιμένει ο οπλισμένος, “αν σ΄αγαπήσω, τι θα κάνει ετούτο το μαχαίρι;”
“Ω μη φοβάσαι”, λέει ο άοπλος, “σκοτώνει ακόμη κι η αγάπη. Και τότε είναι πιό μεγάλη η απόλαυση”.
Αργύρης Χιόνης

Ο Αργύρης Χιόνης, γεννημένος το 1943,(έφυγε σήμερα 26/12/2011 ) μετράει ήδη σαράντα τέσσερα χρόνια από την πρώτη του ποιητική συλλογή, Απόπειρες φωτός. Ποιητική φωνή χαρακτηριστική, με κύριο γνώρισμά της τον λυρικό στοχασμό, δοκιμάστηκε τα τελευταία χρόνια, με ιδιαίτερη επιτυχία, και στον πεζό λόγο. Κυκλοφόρησε πρόσφατα, από τις Εκδόσεις «Γαβριηλίδης», η δωδέκατη ποιητική συλλογή του με τον τίτλο Ό,τι περιγράφω με περιγράφει. Με αυτή την αφορμή, συναντηθήκαμε και συνομιλήσαμε μαζί του, σε μια από τις σύντομες επισκέψεις του στην Αθήνα – ζει μόνιμα, εδώ και χρόνια, στο ορεινό χωριό Θροφαρί της Κορινθίας. Άνθρωπος ζεστός, έμφυτα ευγενής, σμιλεμένος από τον τόπο και τον καιρό, ένας αναχωρητής πάντοτε συντονισμένος με τον κόσμο.

«Ό,τι περιγράφω με περιγράφει». Πείτε μας δυο λόγια για τον τίτλο του πρόσφατου βιβλίου σας.

Στα ποιητικά βιβλία μου έδινα, πάντα, τίτλους που εμπνέονταν είτε από το πιο σημαδιακό, κατά την άποψή μου, ποίημα είτε από την πιο χαρακτηριστική ενότητα ποιημάτων της εκάστοτε συλλογής. Αυτή τη φορά, ωστόσο, αποφάσισα να διαλέξω έναν τίτλο που να καλύπτει όχι μόνο το παρόν βιβλίο, αλλά και όλο το προηγούμενο, καθώς και όλο το επόμενο, ελπίζω, έργο μου. Στα 67 μου χρόνια, έχω πλέον συνειδητοποιήσει πως, από τα πρώτα ποιήματά μου μέχρι σήμερα, δεν έχω κάνει τίποτε άλλο από το να αυτοβιογραφούμαι. Ό,τι, λοιπόν, αφηγούμαι με αφηγείται και ό,τι οριοθετώ με οριοθετεί. Αυτές είναι δύο από τις έννοιες του ρήματος «περιγράφω».

Το βιβλίο συνοδεύεται από CD με απαγγελία, καθώς και μελοποίηση ποιημάτων. Η ποίηση: ανάμεσα στον λόγο και την εκφορά του, στην όραση και την ακοή;

Πάντα πίστευα ότι η ποίηση (εκτός από αυτή που αποκαλούμε «ποίηση γραφείου», δηλαδή κατασκευή) πρέπει να διαβάζεται φωναχτά. Τους αγαπημένους μου ποιητές έτσι τους διαβάζω, μόνος μου, στο σπίτι,  έτσι διαβάζω και τα ποιήματά μου την ώρα που τα γράφω, στίχο τον στίχο, για να ελέγχω τη μουσική τους. Ήταν, λοιπόν, ευχής έργο που ο φίλος μου ο Σάμης [Γαβριηλίδης] δέχτηκε να συνοδεύσουμε αυτό το βιβλίο με απαγγελίες του μεγαλύτερου μέρους του. Ευχής έργο ήταν επίσης να αναλάβουν τη μελοποίηση δύο ποιημάτων οι αγαπημένοι φίλοι μου Νίκος Ζούδιαρης και Φοίβος Βλάχος, και να τραγουδηθεί, το πρώτο, από τον Χρήστο Θηβαίο με τη θαμπή ασημοκαπνισμένη φωνή του.

«Πέρασε τη ζωή του,/ γράφοντας ποιήματα/ με τη γομολάστιχα». Στη δωδέκατη, πλέον, συλλογή σας, με το διαυγές απόσταγμα του αναστοχασμού. Πώς βλέπετε εκ των υστέρων την πορεία της γενιάς σας; Πώς βιώνετε πλέον την ποιητική εμπειρία;

Η γομολάστιχα ευθύνεται όσο και το μολύβι για ό,τι έχω γράψει μέχρι στιγμής. Πάσχιζα και πασχίζω ακόμη να είμαι όσο μπορώ πιο λιτός, πιο περιεκτικός∙ επομένως, το μολύβι έγραφε και η γομολάστιχα έσβηνε, επί 55 χρόνια. Όσο για την πορεία της γενιάς μου, δεν ξέρω τι να σας πω, γιατί δεν πιστεύω στις ποιητικές γενιές ή γιατί πιστεύω ότι οι γενιές είναι μια επινόηση επιτηδείων, όπως αυτές που γίνονται για την προώθηση ενός νέου απορρυπαντικού ή μιας πιο σύγχρονης ηλεκτρικής συσκευής. Η ποίηση είναι μία, διαρκής και αδιαίρετη, και όποιος την υπηρετεί σωστά δεν χρειάζεται την κάλυψη των «γενεών».

Στο ενεργητικό σας έχετε και σημαντικές μεταφράσεις. Τι σημαίνει για σας η μεταφραστική διαδικασία, ιδίως σε ό,τι άφορα την ποίηση;

Δεν ξέρω αν είναι σημαντικές οι μεταφράσεις μου. Το μόνο που ξέρω είναι ότι, όταν δεν τις έκανα για βιοπορισμό (έχει συμβεί και αυτό), επέλεγα ποιητές που τους θεωρούσα συγγενείς μου, κάτι σαν αδελφούς μου, και, ως εκ τούτου, προσπαθούσα πάντα να μην τους προδώσω. Η μεταφραστική διαδικασία, πάντως, είναι μια μοναδική εμπειρία. Είναι ένα είδος ερωτικής σχέσης με το πρωτότυπο τόσο βαθιάς και ουσιαστικής, που δεν θα σου περνούσε ποτέ απ’ το μυαλό να δώσεις, στο αντικείμενο του έρωτά σου, υποσχέσεις που δεν θα μπορούσες να κρατήσεις.

Μιλούμε συχνά για έναν «αντιποιητικό κόσμο». Πώς βλέπετε την ποίηση σήμερα; Αισιοδοξείτε για το μέλλον της; Τι ρόλο θα θέλατε να παίζει στην εποχή μας;

Δεν υπάρχει «αντιποιητικός κόσμος», επειδή, απλούστατα, δεν υπάρχει ούτε «ποιητικός κόσμος». Η ποίηση είναι μια πολύ μοναχική ενασχόληση. Ένας άνθρωπος, κλεισμένος ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους, γράφει στίχους, επιδιώκοντας, μέσω της τέχνης, παραμυθία για το παράλογο της ύπαρξης και για τον τρόμο του θανάτου. Κάποιοι άλλοι, που έχουν την ίδια ανάγκη για παραμυθία, αλλά δεν διαθέτουν το χάρισμα της έκφρασης, προσφεύγουν στους στίχους αυτούς και, στην ιδανική περίπτωση, ταυτίζονται με τον ποιητή και γίνονται, έτσι, συνδημιουργοί. Δεν είναι πολλοί αυτοί, ποτέ δεν ήσαν, αλλά είναι εκλεκτοί, γι’ αυτό και αισιοδοξώ για το μέλλον της ποίησης.

Ο ρόλος που θα ’θελα να παίζει η ποίηση, είναι ο ρόλος που πάντα έπαιζε∙ αυτός του θεματοφύλακα της γλώσσας. Και είμαι σίγουρος ότι θα συνεχίσει να τον παίζει, αν πάψουμε να τη στραμπουλίζουμε, στο όνομα κάποιων θνησιγενών –ισμών.

Βρυξέλλες – Θροφαρί Κορινθίας: μια πορεία από τις μεγαλουπόλεις της Δύσης προς έναν συνειδητό, όχι όμως απόκοσμο, αναχωρητισμό. Τι αναζητήσατε, τι βρήκατε, τι ψάχνετε ακόμα;

Για την ακρίβεια, Αθήνα, Παρίσι, Άμστερνταμ, Βρυξέλλες, Θροφαρί. Στο μεσοστράτι επάνω της ζωής μου, δηλαδή στα 49 μου χρόνια, αποφάσισα να εγκαταλείψω το σκοτεινό ρουμάνι των μεγαλουπόλεων και να εγκατασταθώ σ’ αυτό το μικρό, φωτεινό χωριό που ο Άγγελος Σικελιανός και ο Αστέρης Κοβατζής έχουν αποκαλέσει «μπαλκονάκι της Κορινθίας». Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι αναχωρητής. Απλώς, παρακολουθώ, εξ αποστάσεως, τα τεκταινόμενα στις μεγαλουπόλεις και μετέχω, εκ του σύνεγγυς, στα εδώ τεκταινόμενα, δηλαδή στην καλλιέργεια της γης, στη συγκομιδή των καρπών, στην εκλογή παρέδρου και δημάρχου, στη διαδοχή των εποχών και στη, δυστυχώς, αμετάκλητη, αλλά, ευτυχώς, ειρηνική ροή του χρόνου.

Αυτό που ψάχνω ακόμη, αλλά σίγουρα δεν θα το βρω, είναι ο τέλειος στίχος.

Αυτή η αναζήτηση δεν είναι και η μόνη ουσία της ποίησης; Σας ευχαριστώ πολύ.

[δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Διαβάζω, τεύχος 513, σελ. 32-34]

Είμαι ενας βράχος είμαι ένα νησί .....

                 

A winter's day
In a deep and dark December;
I am alone,
Gazing from my window to the streets below
On a freshly fallen silent shroud of snow.
I am a rock,
I am an island.

I've built walls,
A fortress deep and mighty,
That none may penetrate.
I have no need of friendship; friendship causes pain.
It's laughter and it's loving I disdain.
I am a rock,
I am an island.

Don't talk of love,
But I've heard the words before;
It's sleeping in my memory.
I won't disturb the slumber of feelings that have died.
If  I never loved I never would have cried.
I am a rock,
I am an island.

I have my books
And my poetry to protect me;
I am shielded in my armor,
Hiding in my room, safe within my womb.
I touch no one and no one touches me.
I am a rock,
I am an island.

And a rock feels no pain;
And an island never cries.

      

                                          

Δεν ήταν απαισιόδοξο τραγουδάκι
ίσως να σου το'χω πει
κι άλλη μια φορά
μ'άμα με πρόσεχες
κι εσύ λιγάκι
ίσως θα σου το ψιθύριζα
πιο μπροστά.

Δεν ήταν απαισιόδοξο τραγουδάκι
στα λερωμένα σεντόνια
η μπουκάλα κι εσύ
κι αν νιώθω τώρα
κουρντιστό παιχνιδάκι
να μην ξεχνάς τα παζάρια
που'χουν προηγηθεί.

Δεν ήταν απαισιόδοξο τραγουδάκι
νυχτερινή καντάδα
σ΄'εναν με περίσσια ζωή
στα μάτια σου λοιπόν αυτά
μικρό γυφτάκι
είδα ότι ήμουν μια μεγάλη
συνεχής αναβολή.

Δεν ήταν απαισιόδοξο τραγουδάκι
το πώς κατάντησε
τώρα ούτε είχα φανταστεί
τάχα να είναι η δικιά μου ανάγκη
ζαλάδα πρόστυχη
να τρέχω μέσα στη βροχή.

Μ'ένα χορό που δεν αντέχεις
να με βλέπεις φεύγω
σ΄'ενα σταθμό που χρόνια
τη ζωή μου περιμένω...

Μη γυμνώνετε τα είδωλα
(τα είδωλα είναι γυμνά)
Γυμνώστε καλύτερα τους θεούς
... Ντύστε τους ανθρώπους!
Περιθάλψτε τα όνειρα
- τα καημένα τα όνειρα -
που τριγυρνάν ξυπόλυτα
ζητιανεύοντας λίγη σάρκα.
Χαμηλώστε τα αγάλματα!
Στην ανάγκη γκρεμίστε τα!
Τα μεγάλα αγάλματα
μικραίνουν τους ανθρώπους
Τα κρύα μάρμαρα
παγώνουν τους ζεστούς ανθρώπους.
Κι οι άψογοι στρατηγοί
σκοτώσανε τους ζωντανούς μας.
Μην κάνετε λοιπόν αγάλματα.
Ούτε και για παιχνίδια παιδικά
Γιατί κάποτε τα σπασμένα στρατιωτάκια
(που σήμερα γεμίζουν τους σκουπιδότοπους)
Αύριο θα γεμίζουν τα νεκροταφεία.

Μ.ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ

 

Η φουρτούνα είχε περάσει, βρέθηκε έξω από το νερό, ακούμπησε σε μια πέτρα , σπασμένος ,σχεδόν πνιγμένος..... εκεί βαθειά είχε αφήσει τα κομμάτια που από επανω του έλειπαν .... ήταν γυμνός κάτω από τον ουρανό που τον χάιδευε γυμνός και από τον αέρα που από μέσα του περνούσε.

Αυτό ήταν .....σκέφτηκε όλα τελείωσαν,  ποτέ πια δεν θα είναι  η πύλη που  αφήνει το φως να περνά. Ποτέ δεν θα είναι η ασπίδα στις βοές και στις σκόνες ,ούτε και μέρος του οικοδομήματος .... Ποτέ δεν θα......  Μα για στάσου......... είμαι όρθιος .....σκέφτηκε και άπλωσε το κορμί στο κρύο χειμωνιάτικο αεράκι....  φώναξε με όλη του την ψυχή ......ΕΙΜΑΙ ΟΡΘΙΟΣ... ΘΑ ΑΝΤΕΞΩ .

You must leave now, take what you need, you think will last
But whatever you wish to keep, you better grab it fast
Yonder stands your orphan with his gun
Crying like a fire in the sun
Look out the saints are comin’ through
And it’s all over now, Baby Blue
The highway is for gamblers, better use your sense
Take what you have gathered from coincidence
The empty-handed painter from your streets
Is drawing crazy patterns on your sheets
This sky, too, is folding under you
And it’s all over now, Baby Blue
All your seasick sailors, they are rowing home
All your reindeer armies, are all going home
The lover who just walked out your door
Has taken all his blankets from the floor
The carpet, too, is moving under you
And it’s all over now, Baby Blue
Leave your stepping stones behind, something calls for you
Forget the dead you’ve left, they will not follow you
The vagabond who’s rapping at your door
Is standing in the clothes that you once wore
Strike another match, go start anew
And it’s all over now, Baby Blue

Ο χρόνος είναι αμέτοχος σαν τα περίπτερα στην κίνηση ..

O χρόνος είναι γενικός
δεν μπορούμε να εντοπίζουμε οράματα
δεν μπορούμε να μοιράζουμε αστραπές

ο χρόνος είναι γενικός
δεν μπορούμε να μοιράζουμε αστραπές
απ' τα κλωστήρια τ' ουρανού με δόσεις

κάποιο σκαθάρι στοχαζόμαστε απέριττα
η πιο μεγάλη ώρα της ζωής
υπάρχει σαν τις άλλες

δεν πάει μια βδομάδα που έβλεπα
δυο παράξενα ζώα στην ύπαιθρο
να ξεραίνουν το θάνατο στη ράχη τους

ο χρόνος είναι γενικός
ο χρόνος είναι κοροϊδευτικός
είναι αμέτοχος σαν τα περίπτερα στην κίνηση   

Ν.Καρουζος                

                                      
                                                                                                                                       ψηλά .
                                    Πέτα ....να φεύγεις...  να έρχεσαι..... να χαθείς... .μόνο πέτα

                                    Να ξανά-χτίζεσαι άνθρωπε, να μεγαλώνεις το λιμάνι σου
                                     κάθε φορά που  μια τρικυμία στο γκρεμίζει, εσύ να 
                                                                   ξανά-χτίζεσαι.
                                    Να αγαπάς τις φουρτούνες σου, μην τις ξορκίζεις διόλου  
                                      κάθε φορά  μια ήρεμη θάλασσα θα παίρνει  θεση 
                                                          Άνθρωπε να ξανά-χτίζεσαι.     

                                             Στον ορίζοντα τα καράβια θα σ'αναζητήσουν  !!
                                
                                     
                                           

Ο υπόγειος σιδηρόδρομος τον έφερε στην πλατεία. Η ματιά του χάνεται στο πλακόστρωτο. Τη δική του πολιτεία θέλει να σχηματίσει πάλι. Χρειάστηκε πιο πριν σε πολιτείες τόσες να ταξίδεψει. Σε τόσους δρόμους  να λειώσει. Να παίζει το κεφάλι του κορώνα γράμματα, ξυπόλητος για μερόνυχτα, να ξεφεύγει από φρουρούς οπλισμένους, από συρματοπλέγματα μέσα. Σώθηκε χάρη σε μεταμφιέσεις πολυμήχανες. Κάθε φυγή κι ένας γυρισμός. Κάθε δρόμος και η ανάγκη για κατοικία.

Το μυαλό του γυρίζει στο μικρό διαμέρισμα, στον πεζόδρομο παραδίπλα. Στο πάτωμα τον περιμένουν ένα πλήθος από ξεκρέμαστα πορτραίτα. Ακόμα να βρουν ένα σημείο στον τοίχο. Η φωνή τους όμως χώρεσε στη δική του χροιά. Μεθυστική πολυφωνία. Στα ράφια ποιητικές συλλογές αγαπημένες, παραδίπλα ένα κουτί προφυλακτικά από νύχτες αγοραίες. Στη χαλασμένη βρύση ένα δάκρυ διστάζει. Εκείνη. Από κάθε συναίσθημα τον στέγνωσε πια.

Στο πλακόστρωτο περιπλανιέται. Έμοιαζαν όλα τόσο ρόδινα στον πρόλογο. Αφελής, πόσο αφελής... Πόσοι δεν γυρεύαν μια ευκαιρία μόνο, για να δείξουν πόσο κάλπικοι είναι. Κοιτάζει τα άνευ μέριμνας κτήρια στο κέντρο της πόλης· τις διπλανές γιγαντοασχήμιες, διαφημίσεις αυθαίρετες σε πεζοδρόμια και ταράτσες. Καθρέφτες καίριων όψεων. Τι περιμένεις... Τόπος μεταπρατών. Χωρίς αίτημα δημιουργίας, με τις ευθύνες μετατεθειμένες στους απ’ έξω, χωρίς ανάγκη για κριτήρια με προοπτική. Και παντού ν’ απλώνεται ο νεοελληνικός χυλός. Γεμάτος κλώνους, έτοιμους ν’ αντιγράψουν τσαπατσούλικα. Γλυκιά μου Ντόλυ, άμοιρη έσβησες.

Χρειαζόταν λίγη ξεγνοιασιά, μία χαλάρωση. Το ασήμαντο δεν είχε πόζα κι έτσι το λάτρεψε. Αλλά ως πότε η σκέδασή του σε σπασμένους καθρέφτες; Το πολλαπλό θα επικεντρώσει σε μία και μόνο πρακτική. Ξεδιπλώνει τον τριμμένο χάρτη και την πρώτη πορεία θυμάται. Ξεδιπλώνεται πάλι και η δική του ταυτότητα.  Τόσο εντός της συγκεκριμένης πρακτικής στην οποία καλείται έργο να δημιουργήσει, όσο και εκτός κάθε πρακτικής. Εκεί που αντιφέγγει o χαρακτήρας, χωρίς προϋποθέσεις· ηθικός ή ανήθικος· το πώς συνυπάρχει με τα πρόσωπα γύρω του. Μεγαλείο που κρύβεσαι;

Ξανακοιτάζει γύρω του. Ίσως αυτό που φαίνεται (με τη ματιά μας μέσα του), αυτό να είναι. Αλλά όχι ολόκληρο. Βγάζει από την τσέπη του ένα κοχύλι, φυλαχτό εδώ και χρόνια πολλά. Τον θυμίζει αναπόφευκτα. Από τις γραμμές του κυλάνε αδιάκοπα τόσα πρόσωπα, τόσα πράγματα. Μιαν ακρογυαλιά γυρεύει στο κοχύλι να επιστρέψει. Το κατάλληλο φόντο. Ίσως έτσι του ξαναμιλήσει για τη θάλασσα και τις ιστορίες τόσων και τόσων ναυτικών, αμέτρητων εξερευνητών και ναυαγών.  Και ύστερα, μέσα στο κοχύλι να κλειστεί ο ίδιος· μέσα του να ξεχαστεί.

Ν.Δ

Τίποτα δεν μένει κρυφό όλα έρχονται στην ώρα τους ψηλά στον αφρό  στην επιφάνεια της πραγματικότητας... εκεί χρειάζεται να είσαι δυνατός να το παραδεχτείς βρε αδερφέ....
Να πεις ναι εντάξει προσπάθησα να το κρύψω άλλα δεν πέτυχε, είναι μαγκιά αυτήν η παραδοχή στις χαλεπές μέρες μας, τίμα τα φουστάνια η τα παντελόνια που φοράς  ΑΝΘΡΩΠΕ

Γράφει η Μαρία Χρονιάρη μεταξύ άλλων

 Οι άνθρωποι είναι λάθη. Ασύμμετρα όνειρα ευσεβών πόθων.
Διεκδικούν το αναλλοίωτο στις γωνίες των ματιών μου. Ξεβράζουνε πίσσα και την προσφέρουν για θάλασσα.
Ολάνθιστη θάλασσα ξεχασμένων τοπίων. Σπυρί – σπυρί τσιμπούν τα κομμάτια μου. Διαμελίζουν αόρατα το γενετικό υλικό μου.

Όμως εγώ, για σένα γελάω.

Να ‘μαι πάνω απ’ τα γεγονότα. Αυτό θέλησα. Ρίσκαρα την αλήθεια στις παλάμες της νύχτας.
 Τα όχι μου, συλλαβίζουν τα βράδια μια αφόρητη ζάλη. Κάτω απ’ το μαξιλάρι μου, τα βουητά των ευχών τους στοιχειώνουν τον ύπνο μου.

Γιατί οι άνθρωποι είναι μήτρες. Είναι φθόνος που αλλάζει επίθετα.
Τελειωμένα ταξίδια στιγμών στις ρωγμές του μυαλού μου.

Όμως εγώ, για σένα φυσάω ζωή. Κι αν καταφέρνω ν’ αλλάξω καιρό, για σένα γκρεμίζω σκοτάδια.

 «Πάμε να γεννηθούμε αλλού σου είπα. Ο χρόνος αυτός πέθανε.»

Ξέρεις τι είναι προδοσία;
Η ανάγκη φυγής που κυριεύει
κάθε σώμα
καθηλωμένο στην ίδια κουραστική στάση
όπως είναι η στάση της πίστης
η στάση της αγάπης
μπροστά σ΄ένα παράθυρο αμετακίνητο
με μόνη θέα νύχτα μέρα
καρφωτή στα μάτια
την ανυπόφορη αντηλιά του εαυτού της.
Κική Δημουλά.

No one ever understands why Mary sleeps alone
She doesn't care about the path the world is in her mind
Not so far from heaven she's leaving in the past

She broke her toys she killed the dog Mary sleeps alone
She feels the shot it's a no man's land Mary sleeps alone

Father takes her in his arms and tells her what she likes to hear
Sweet mother is always there with flowers and her precious kisses
Not so far from heaven Mary sleeps alone

She broke her toys she killed the dog Mary sleeps alone
She feels the shot it's a no man's land Mary sleeps alone

O μόνος βέβαιος παράδεισος είναι εδώ: αυτός των αισθήσεων και των εκστάσεων. Που και αυτός (όπως και εμείς) είναι δημιούργημα του ίδιου Θεού

Το κλειδωμένο συρτάρι

Μ' άρεσε παιδί να σκαλίζω στα συρτάρια των γονιών μου. Στην τουαλέτα της μητέρας έβρισκα κοσμήματα, παράξενα κουμπιά, μπουκαλάκια με άρωμα, κορδέλες, φιόγκους, μπαλένες (ελάσματα από κόκαλο φάλαινας - απαραίτητο εξάρτημα για τους κορσέδες). Στο γραφείο του πατέρα υπήρχαν αναπτήρες, στυλό, πέννες, πορτοφόλια, μελανοδοχεία, μολύβια, συρραπτικές μηχανές, μπλοκ, συνδετήρες - κι άλλα πράγματα συναρπαστικά για παιχνίδι.

'Ενα συρτάρι του γραφείου ήταν μόνιμα κλειδωμένο. Χρόνια ολόκληρα δοκίμαζα μήπως και είχε μείνει ξεκλείδωτο - αλλά μάταια. Μέχρι που μεγάλωσα, πήγα σχολείο κι έπαψα να σκαλίζω συρτάρια.

Στα δεκατρία μου - νομίζω - μπαίνω στο γραφείο του πατέρα και βλέπω το περίφημο συρτάρι μισάνοιχτο. Το ανοίγω με περιέργεια. Στην αρχή τίποτα το ξεχωριστό - φάκελοι με συμβόλαια, οικογενειακά χαρτιά κλπ. Στο βάθος του συρταριού ένα λεύκωμα, δεμένο με κορδόνι, όπως αυτό που είχαμε τις οικογενειακές φωτογραφίες. Το ανοίγω και νιώθω να μου κόβονται τα γόνατα. Το αίμα μου ανεβαίνει στο κεφάλι, τα αυτιά μου βουίζουν, τα χέρια μου παγώνουν. Μπροστά μου έχω φωτογραφίες που ξεπερνάνε όλες τις εφηβικές μου ερωτικές φαντασιώσεις.

Ο σοβαρός και αυστηρότατος πατέρας μου. Ο υπερσυντηρητικός και ηθικολόγος. Που δεν άφηνε την μεγάλη αδελφή μου να πάει μονάχη ούτε ως το περίπτερο. Ο επιστήμων και νομομαθής. Ο διευθυντής υπουργείου που τον έτρεμαν οι υφιστάμενοι. Ο απαιτητικός, που ζητούσε τα πάντα από το γιο του: βαθμούς και διαγωγή "τουλάχιστον με άριστα". Πως τον συμφιλιώνεις με αυτές τις φωτογραφίες; (Τότε. Τώρα με κάνουν να τον νιώθω πολύ πιο ανθρώπινο).

Ήταν ίσως η πρώτη - αλλά όχι η μόνη - εμπειρία αυτού που Γερμανοί αποκαλούν Doppelmoral (διπλή ηθική) που βασίζεται στο αγγλοσαξονικό double standard, το διπλό κριτήριο. Υπήρξε ο χρυσός κανόνας της Βικτοριανής εποχής. Άλλα μέτρα για ότι φαίνεται - κι άλλα για το κρυμμένο. Άλλα για τους άνδρες - κι άλλα για τις γυναίκες. Στους πρώτους επιτρέπονται τα πάντα (αυτό μου το εξήγησαν πολύ σύντομα) στις δεύτερες, τίποτα.

Βασικό πρόβλημα, το `τι θα πει ο κόσμος'. Αν ο κόσμος δεν γνωρίζει, μικρό το κακό. Γι αυτό και το συρτάρι έπρεπε να είναι καλά κλειδωμένο. ("Προς Θεού! Μην το δει κανένας ξένος - ή τα παιδιά!") Η λέξη κλειδί, για μια τέτοια κοινωνία, είναι: `υποκρισία'.

Παρόμοια λευκώματα σε κλειδωμένα συρτάρια, φαντάζομαι πως θα υπήρχαν στα περισσότερα αστικά σπίτια. Η ολιγάριθμη Ελληνική αστική τάξη του μεσοπολέμου (το λεύκωμα το ανακάλυψα το 1948, άρα μάλλον ήταν προπολεμικό) λόγω της γνωστής μας χρονικής υστέρησης, δεν πρέπει να διέφερε πολύ από τους τελευταίους Βικτοριανούς. Το κλίμα λοιπόν του δέκατου ένατου αιώνα δεν το έζησα μόνο στα μυθιστορήματα - αλλά και στην παιδική μου ζωή.

Οι νεότεροι μπορούν εύκολα να το αναβιώσουν διαβάζοντας Maupassant, τους Goncourt, Hyusmans, Zola ή τους αντίστοιχους ρεαλιστές και νατουραλιστές άλλων χωρών. Οι πουριτανοί μεγαλοαστοί, με τις γενειάδες και τα σκληρά κολάρα, εμφανίζονται ως υποδείγματα ήθους και κοσμιότητος. Λογόκριναν ακόμα και την φύση. (Σκεφθείτε: μετονόμασαν την εγκυμοσύνη σε `ενδιαφέρουσα κατάσταση'!) Τα βράδια όμως οργίαζαν στα πολυτελή πορνεία του Λονδίνου και του Παρισιού. Αυτοί που διαφύλαγαν μέχρι θανάτου την παρθενία της κόρης τους, πλήρωναν ειδικές τιμές για διακορεύσεις και κατανάλωναν παρθένες στις παννυχίδες τους. Έχουν πλέον γίνει στερεότυπα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Οι φωτογραφίες αυτού του βιβλίου χρονολογούνται ανάμεσα 1860 και 1910. (Πολλές από αυτές μοιάζουν αρκετά με τις εικόνες του πατρικού λευκώματος). Βρέθηκαν όλες στην Ελλάδα, είναι όμως δυτικοευρωπαϊκής παραγωγής - και στην πλειοψηφία τους Γαλλικές. Άλλωστε υπήρχε πραγματική βιομηχανία τέτοιων φωτογραφιών στο Παρίσι. Οι πρώτες, ήδη από την εποχή του εφευρέτη της φωτογραφίας Daguerre (1840), ονομάζονταν academies και ήταν (υποτίθεται) γυμνά μοντέλα για ακαδημαϊκούς ζωγράφους. Σύντομα στην Αγγλία η έκφραση French postcards ήταν συνώνυμη με dirty pictures.

Tώρα γιατί οι απεικονίσεις ερωτικών πράξεων είναι `βρώμικες' (dirty) όταν σε άλλους πολιτισμούς (Αρχαίοι Έλληνες, Κινέζοι, Ινδοί, κλπ.) ήταν απόλυτα νόμιμα και αποδεκτά έργα τέχνης; Εδώ υπεισέρχεται μια ολόκληρη κοσμοθεωρία, την οποία θα αναλύσουμε παρακάτω. Ας σημειωθεί πάντως ότι ακόμα και η λέξη `πορνογραφία' με τη σημερινή της έννοια είναι δυτικοευρωπαϊκό δημιούργημα του 19ου αιώνα. Στα Γαλλικά πρωτοεμφανίζεται το 1842 (Robert) και στα Αγγλικά το 1864 (Oxford). Ως τότε η ανθρωπότητα είχε ερωτική τέχνη - αλλά όχι πορνογραφία. (Θα δεχόταν ποτέ ο Ινδουιστής ότι τα πολύπλοκα ερωτικά γλυπτά του διάσημου ναού στο Khajuraho είναι πορνογραφικά και βρώμικα;)

Στο κείμενο αυτό θα χρησιμοποιηθεί - αναγκαστικά - και η λέξη πορνογραφία. Επιθυμώ να διευκρινίσω από την αρχή ότι θεωρώ τον όρο αυτό ιδεολογικά φορτισμένο και χρωματισμένο. Εκφράζει ακριβώς την πουριτανική νοοτροπία μιας εποχής - αυτής που μας κληροδότησε τις καρτ-ποστάλ του βιβλίου. Είναι υβριστικός και συκοφαντικός για μια τέχνη που απεικονίζει την ωραιότερη ίσως πλευρά του ανθρώπινου βίου. Σίγουρα κάθε `πορνογραφική' παράσταση δεν είναι καλή τέχνη. (Μήπως είναι κάθε ποιητική συλλογή;) Άλλο όμως κακή τέχνη - και άλλο ανήθικη.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στους εφευρέτες και πάτρωνες της πορνογραφίας - τους αστούς του περασμένου αιώνα.



Ο Μεσαίωνας των αισθήσεων

Ήταν ο Μεσαίωνας των αισθησιακών απολαύσεων. Η Βικτοριανή εποχή, με τα ψηλά σκληρά κολάρα και τις μακριές ποδήρεις φούστες. Ούτε ένας πόντος επιδερμίδας ακάλυπτος - η θέα αστραγάλου αποτελούσε είδηση. Ο πουριτανισμός στην μεγάλη του ακμή: δόξα σε ό,τι κουράζει, καταπονεί και παράγει - ντροπή στην ραθυμία, την ευχαρίστηση, την διασκέδαση. Όσο για την λαγνεία και την ηδονή, μόνον ένας χαρακτηρισμός: θανάσιμες αμαρτίες.

Ήταν η εποχή όπου έντυναν με φραμπαλάδες τα τορνευτά πόδια ενός πιάνου με ουρά, διότι ήσαν άσεμνα. Η εποχή όπου όχι μόνον οι πράξεις αλλά και οι λέξεις ήταν επικίνδυνες. Ήταν shocking (σόκιν) - κάτι που δονεί, ταράζει, προκαλεί ψυχικό ηλεκτροσόκ.

Ήταν η εποχή που ο έρωτας υπήρχε είτε σαν αμάρτημα, είτε σαν συζυγικό καθήκον. Ιδιαίτερα για τις γυναίκες, που σε μια κλειστή πατριαρχική κοινωνία δεν είχαν ερωτικά δικαιώματα.

"Κλείσε τα μάτια σου και σκέψου την Αγγλία" ήταν η παραίνεση της Αγγλίδας μητέρας στην νεόνυμφη κόρη. Κι αν κατά τύχη, την ώρα του καθήκοντος, η κυρία ένοιωθε ηδονή, ο πνευματικός της θα της όριζε πολλές μετάνοιες. Άλλωστε, σύμφωνα με σοβαρό ιατρικό σύγγραμμα της εποχής (W. Acton: "Οι λειτουργίες και οι παθήσεις των οργάνων αναπαραγωγής") η άποψη ότι οι γυναίκες είχαν την δυνατότητα σεξουαλικής διέγερσης ήταν "χυδαία συκοφαντία".

'Ηδονή ένιωθαν μόνον οι `κακές' γυναίκες, οι επιλεγόμενες και ‘παστρικές' επειδή έπλεναν και καλλώπιζαν το σώμα τους. (Η βρώμα ήταν δείγμα αρετής). Υπήρχε ένας μανιχαϊκός διαχωρισμός ανάμεσα στις σεμνές και τις άσεμνες. Ανάμεσά τους, χάσμα αγεφύρωτο. Η κοινωνία φρόντιζε, αν μια γυναίκα έβγαινε από τον καλό δρόμο (`παραστρατημένη'), να μην μπορεί εύκολα να ξαναγυρίσει στην αρετή (`της βγήκε το όνομα'). Έτσι εξασφάλιζε τη συνεχή προμήθειά της σε πόρνες - για να καλύπτει τις ακόρεστες ανάγκες της.

Διότι η ίδια αυτή εποχή υπήρξε η κατ' εξοχήν πορνοκρατούμενη. Οι μεγαλοκοκότες, οι εταίρες πολυτελείας, ανέβαζαν και κατέβαζαν κυβερνήσεις, έχριαν βασιλείς και έλεγχαν θρόνους. Οι μεγάλες μαντάμες είχαν στο χέρι την αστυνομία και την δικαιοσύνη - όπως σήμερα οι μεγαλέμποροι ναρκωτικών. Η αγγλική Βουλή για χρόνια αρνιόταν να ψηφίσει νόμο κατά της πορνείας - τα συμφέροντα ήταν τεράστια. Τα επαγγέλματα του προαγωγού και του προστάτη (ή νταβατζή) ήταν απόλυτα νόμιμα. Και η πορνογραφία γνώρισε την μεγαλύτερη άνθιση στην ιστορία της ανθρωπότητας.

"Η πορνογραφία άνθισε στην Βικτοριανή εποχή, παρά - ή μάλλον λόγω των κυριαρχούντων ταμπού γύρω στα σεξουαλικά θέματα. Το 1834 μία έρευνα στο Λονδίνο απέδειξε την ύπαρξη 57 καταστημάτων πορνογραφικών ειδών σε ένα μόνο δρόμο - την Hollywell Street." Aυτά η σεβαστή Encyclopaedia Britannica στο άρθρο `πορνογραφία'.

Τον καιρό της ποτοαπαγόρευσης κυριαρχούσαν οι γκάνγκστερ - προμηθευτές ποτών. Με την απαγόρευση των ναρκωτικών, ισχυροποιήθηκαν οι έμποροι τους. Αν σκεφθούμε πως η ανάγκη για σεξ είναι πολύ ισχυρότερη (και πιο διαδεδομένη) από την επιθυμία για ποτό ή για ναρκωτικά - καταλαβαίνουμε τι μηχανισμούς έβαλαν σε κίνηση οι αστικές απαγορεύσεις.

Τυπικό προϊόν των οποίων, εκτός από την πορνογραφία και την πορνοκρατία, είναι και οι θεωρίες του Freud. Που γίνονται πολύ πιο ανάγλυφες, αν τις σκεφθεί κανείς με φόντο αυτό το σκηνικό υστερικής καταπίεσης. Ποτέ το υπερεγώ δεν υπήρξε ισχυρότερο.

Η αμαρτία ως καρύκευμα του βίου

Θα ήταν περιττό (και κοινότοπο) να τονιστεί πόσο πιο ελκυστικό είναι το απαγορευμένο, το λαθραίο, το αμαρτωλό. Με τις απαγορεύσεις οι ασκητικές θρησκείες έδωσαν μια νέα διάσταση στην ηδονή. Που στην δυτική Ευρώπη κορυφώθηκε τον δέκατο ένατο αιώνα.

Ήταν μια νέα κατάσταση. Ποτέ δεν είχε κυριαρχήσει, σε όλη την Ευρώπη, μια τόσο αντιδραστική και καταπιεστική νοοτροπία. Μετά την Γαλλική Επανάσταση ήρθε η Παλινόρθωση. Μαζί με τους μονάρχες επέστρεψε και η σεμνοτυφία. (Ο ολοκληρωτισμός και ο πουριτανισμός πάνε πάντα χέρι-χέρι!) Ούτε ο Μεσαίωνας δεν υπήρξε τόσο περιοριστικός και συνεσταλμένος.

Ιδιαίτερα η αντίθεση με τον προηγούμενο αιώνα είναι εντυπωσιακή. Ο ακόλαστος δέκατος όγδοος - εποχή των de Sade, de la Bretonne, Nerciat, Cleland, Casanova - ήταν ίσως ο πιο ελεύθερος (και ελευθεριάζων). Στη Γαλλία, ο δέκατος ένατος καταδίκασε ως άσεμνους τον Baudelaire και τον Flaubert - ενώ ο Θείος Μαρκήσιος δεν κλείστηκε στην φυλακή τόσο για τα φοβερά κείμενά του όσο για την (όχι αποδεδειγμένη) εγκληματική συμπεριφορά του. Ο ‘αιώνας των φώτων', του Βολταίρου, του Ρουσώ και των ‘εγκυκλοπαιδιστών' που προετοίμασε και ολοκλήρωσε την Γαλλική Επανάσταση, ήταν μια εποχή ανεξάρτητης σκέψης και δράσης. Χαρακτηριστικός του τύπος ο `libertin'. Λέξη αμετάφραστη που υποδηλώνει ταυτόχρονα τον ακόλαστο, τον άθεο - αλλά και τον ελευθερόφρονα.

Ο αιώνας γύρισε και, ξαφνικά, με την αλλαγή στο κοινωνικό κλίμα, ερωτική σκέψη και πράξη πέρασαν στην παρανομία. Η πιο αθώα επαφή με το άλλο φύλο έγινε `πονηρή'. Ακόμη και το ζωγραφικό γυμνό ενοχλούσε - εκτός αν ήταν `ιστορικό' ή `συμβολικό'. (Σκάνδαλο η Olympia του Manet!) Κάθε απεικόνιση ερωτικής στιγμής έμοιαζε κατασκοπευτική και λαθραία, μια και δεν ήταν δυνατόν να επιδίδεται κανείς δημόσια ούτε καν σε ασπασμούς. ( Έστω και "αγγέλων προς τα άστρα" όπως τους ήθελε ο Victor Hugo, ρομαντικός ποιητής και βικτοριανός μουρντάρης).

Η κλειδαρότρυπα καθιερώθηκε σαν το πλαίσιο του ερωτισμού - και όλοι οι παρατηρητές του βρέθηκαν να είναι οφθαλμοπόρνοι, voyeurs. Προσέξτε τις κάρτες της συλλογής μας. Σας κάνουν να νιώθετε `ματάκιας'. Παρακολουθείτε κάτι κρυφό και αμαρτωλό. Κάτι το ρυπαρό και αισχρό. Μια φίλη που τις είδε τις χαρακτήρισε "πρόστυχες". Είναι. Θα μπορούσε κανείς να τις αποκαλέσει και χυδαίες. Ωστόσο εκλύουν μια περίεργη ομορφιά. Όχι μόνο από την αισθητική των συνόλων τους (που κατάγεται από την τέχνη του tableau vivant) αλλά κι από την γοητεία της αμαρτίας. Έχει διαποτίσει ακόμα και τις βαριές κουρτίνες. Η αντίθεση ανάμεσα στην δύναμη του πόθου και το βάρος του απαγορευμένου ασκεί έλξη πολλαπλάσια.

Η ενοχή, η αμαρτία, επινοήσεις του Ισραήλ, μπήκαν στη ζωή μας με τον Χριστιανισμό. Τον Χριστιανισμό ως οργανωμένη θρησκεία - όχι την διδασκαλία του Ιησού. Οι περισσότερες από τις περί αμαρτίας δοξασίες δεν υπάρχουν σε αυτή τη διδασκαλία - και σίγουρα όχι οι πουριτανικές υπερβολές. Μάλιστα, σύμφωνα με πολλές ενδείξεις, οι θέσεις του Χριστού ήταν πολύ πιο ελεύθερες - και παραλλάχθηκαν από τους κατοπινούς. Ήδη οι ερευνητές εντοπίζουν μεγάλες διαφορές από το αρχαιότερο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, στο μεταγενέστερο κατά Ματθαίον.

Ως τότε δεν είχε σκεφθεί κανείς να νιώσει τύψεις επειδή χαιρόταν - τον έρωτα ή την γεύση ή την ομορφιά. Μάλιστα, αν λάβουμε υπ' όψιν και το προπατορικό αμάρτημα - αυτήν την μαζοχιστική εφεύρεση άρρωστης σκέψης - θα έπρεπε να νιώθει κανείς ένοχος και μόνον επειδή υπήρχε, επειδή γεννήθηκε!

Θα μπορούσε να πει κανείς πως η πορνογραφία είναι έμμεσο δημιούργημα του Χριστιανισμού - διότι προϋποθέτει την έννοια του ρυπαρού και του αμαρτωλού. Η Κάμα-Σούτρα δεν ήταν πορνογραφία, ήταν μέρος μιας παράδοσης. Ούτε τα αρχαία αγγεία και οι λύχνοι, ούτε τα ινδικά γλυπτά και τα κινέζικα ερωτικά παραβάν. Και ο ευρωπαϊκός δέκατος ένατος αιώνας που κυριαρχήθηκε από τους ευσεβιστές (pietists) και κορύφωσε τον χριστιανικό πουριτανισμό, όξυνε στο έπακρο αυτή την αίσθηση του ρυπαρού, βδελυρού και ασελγούς.

Να κάτι που αγνοούσαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Την ενοχή ως αφροδισιακό σκεύασμα, την αμαρτία ως καρύκευμα. Ο χριστιανισμός, μετατρέποντας την γενετήσια ηδονή σε αμάρτημα, έδωσε στην ερωτική τέχνη την διάσταση της χυδαιότητας. Την έκανε άπειρα πιο ερεθιστική.

Ακόμα, απαγορεύοντας, πρόσθεσε και την γοητεία του κρυφού. Όλες οι φωτογραφίες μας δίνουν την αίσθηση του αιφνιδιασμού. Σαν ν'άνοιξε ξαφνικά μια πόρτα και να πιάσατε το ζευγάρι επ' αυτοφώρω, σε μια βιαστική και λαθραία περίπτυξη. Βιαστική, γιατί κανείς δεν γδύνεται ολότελα (οι άνδρες σχεδόν ποτέ). Λαθραία, γιατί γίνεται στο πόδι, στα όρθια. Στα γρήγορα, στα κρυφά. Έτοιμη να κατέβει η φούστα, να ανέβει το παντελόνι.

Και να σκεφθεί κανείς ότι τραβήχτηκαν σε μια εποχή όπου δεν υπήρχε το γρήγορο φιλμ και η γρήγορη εκφώτιση. Όλες οι φωτογραφίες μας είναι πόζες! Αυτές οι τόσο φευγαλέες, αιφνιδιαστικές εντυπώσεις χρειάστηκε να κρατηθούν ακίνητες για αρκετή ώρα προκειμένου να αποτυπωθούν.



Η φαινομενολογία του ρυπαρού

Φυλλομετρώ τις καρτ-ποστάλ (κρίμα που εδώ βρίσκονται δεμένες σε τόμο!) Μερικές είναι σίγουρα κακόγουστες κι άλλες κακότεχνες. Φυσικό - με τα μέσα και τις δυνατότητες της εποχής. Πολλές δείχνουν αστείες. Οι κυρίες φορούνε συχνά καπέλο - λες και αυτό τις απαλλάσσει από την μομφή της ολοκληρωτικής (και άσεμνης) γύμνιας. Οι αμφιέσεις των κυρίων είναι ως επί το πλείστον επίσημες - κάτι που παραπέμπει στην βραδινή έξοδο, και στο `σεπαρέ' του νυκτερινού κέντρου.

Αλλά εκτός από τις θεληματικά (όπως η ακροβατική επί ποδηλάτου) ή αθέλητα χιουμοριστικές, οι περισσότερες έχουν μια σοβαρότητα που σε αγγίζει. Την σοβαρότητα του πόθου - του αυθεντικού, όχι του προσποιητού. Οι παρατηρητές τους σύντομα από την `πλάκα', περνάνε στην πολύ εύγλωττη σιωπή. Η σκηνοθεσία του φωτογράφου μετατρέπεται σε δική τους φαντασίωση.

Είναι η στιγμή που ο παρατηρητής θα ήθελε, σαν συνεπής voyeur, να ήταν μόνος με τις κάρτες.

Η πορνογραφία (έντυπη οφθαλμοπορνεία) είναι, συνήθως, ενασχόληση μοναχική. Οδηγεί στον αυνανισμό περισσότερο από όσο στην συνουσία. Κι αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος που την καταδίωκε το ηθικό ιερατείο της Βικτοριανής εποχής. Γι αυτούς η μοναχική απόλαυση ήταν η χειρότερη αμαρτία. Διότι, αν η συνεύρεση είναι κάτι το `ποταπό και κτηνώδες' (έτσι την αποκαλούσαν όταν δεν την έλεγαν `βρώμικη'), πάντως (υπό όρους) βρίσκεται μέσα στην Θεία Οικονομία. Χρειάζεται για την αναπαραγωγή! Ενώ ο αυνανισμός - η ηδονή για την ηδονή - είναι η μέγιστη ασέλγεια. Και το φάντασμά του, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο, στοίχειωσε όλον τον δέκατο ένατο αιώνα.

Το τι είχαν μηχανευτεί οι Βικτοριανοί για να αποτρέψουν τα παιδιά τους από την "κατά μόνας ακολασίαν" δεν λέγεται. Μέχρι μικρά συρμάτινα κλουβιά (και με αγκάθια) που προστάτευαν την νύχτα το πέος των αγοριών από τα χέρια τους!

Απόηχος αυτής της πουριτανικής υστερίας, το τρομοκρατικό βιβλίο του προτεστάντη πάστορα Tihamer Toth "Τα Αγνά Νειάτα" που τόσο παραστατικά περιγράφει ο Χρήστος Γιανναράς στο "Καταφύγιο Ιδεών". Το ίδιο βιβλίο μου είχαν χαρίσει κι εμένα στην εφηβεία μου - διαβάζοντας δε τα αποσπάσματα που παραθέτει ο Γιανναράς, ξαναθυμήθηκα όλο αυτό το κλίμα φοβίας και ενοχής από το οποίο έκανα χρόνια πολλά να λυτρωθώ.

Εδώ να θυμηθούμε τους σοφούς πολιτισμούς που χάριζαν στους νέους ανθρώπους - και τα νέα ζευγάρια - βιβλία και αντικείμενα με εικόνες ερωτικές για να τους γυμνάζουν τις αισθήσεις, να τους δείχνουν τον τρόπο της μέγιστης απόλαυσης, να διευκολύνουν τις προσβάσεις στην έκσταση.

Eμείς, παρ' όλο που δεν είμαστε πια Βικτοριανοί, επιμένουμε να βάζουμε ακόμα τον θάνατο πάνω από τον έρωτα. Σε μία διάλεξη που έδωσε το 1947 με τίτλο "Χρησιμότητα μιας ερωτικής (erotique) λογοτεχνίας" o Boris Vian γράφει: "Bέβαια όλοι είναι εναντίον του πολέμου. Αλλά τα πολεμικά απομνημονεύματα είναι καλόδεχτα, κι όποιος σκότωσε εκατό χιλιάδες άτομα είναι ήρωας. Όλοι είναι εναντίον του αλκοολισμού... αλλά όποιος κερδίζει ένα δις με εμπόριο κρασιού, είναι μέγας σοσιαλιστής. Όλοι είναι υπέρ του έρωτα, μας το είπαν συχνά ‘αυξάνεσθε και πληθύνεσθε'... Eπιμύθιον; μπαίνετε αμέσως φυλακή εάν..." Το εάν εικονογραφείται με πολλά παραδείγματα, από τις ερωτικές εικόνες ή περιγραφές ως την αποπλάνηση νεαράς υπάρξεως.

"Και εφ' όσον," γράφει σε άλλο σημείο ο Vian, "ο έρωτας που, επαναλαμβάνω, είναι το κέντρο του ενδιαφέροντος της πλειοψηφίας των υγιών ανθρώπων, είναι απαγορευμένος και εμποδισμένος από το Κράτος, πρέπει άραγε να μας ξαφνιάζει πως η σημερινή μορφή του επαναστατικού κινήματος, είναι η ερωτική λογοτεχνία;" Και συνεχίζει με μία παράγραφο προφητικής οξυδέρκειας (θυμηθείτε: γράφει το 1947!):

"Διότι δεν πρέπει να κοροϊδευόμαστε. Ο κομμουνισμός είναι πολύ χαριτωμένος, αλλά έχει μεταβληθεί σε ένα είδος εθνικιστικού κομφορμισμού. Ο σοσιαλισμός έχει βάλει τόσο νερό στο κρασί του που το γύρισε στην αφθονία... όσο για τα υπόλοιπα, δεν θα μιλήσω, γιατί αγνοώ τι είναι η πολιτική – κι ούτε μ' ενδιαφέρει περισσότερο από τον ταμπάκο... Ναι οι αληθινοί προπαγανδιστές μιας νέας τάξης, οι αληθινοί απόστολοι της μελλοντικής επανάστασης, μελλοντικής και διαλεκτικής... είναι οι συγγραφείς οι λεγόμενοι άσεμνοι. Το να διαβάζεις ερωτικά βιβλία, να τα προβάλεις, να τα γράφεις, σημαίνει να ετοιμάζεις τον κόσμο του αύριο και να ανοίγεις τον δρόμο στην αληθινή επανάσταση."

Ας επιστρέψουμε στους πρώτους επαναστάτες, τους πρωταγωνιστές των εικόνων μας.



Οι αντιστασιακοί της ηδονής

 Στα σκοτεινά χρόνια, όπου η οργανωμένη κοινωνία προσπαθούσε να αλλοτριώσει τον άνθρωπο, να τον αποξενώσει από την πραγματική φύση του, η τύχη της ομορφιάς και της δύναμης των ενστίκτων είχε επαφεθεί - τι περίεργο - στους πορνογράφους! Χωρίς να το ξέρουν, αγωνίζονταν για την αλήθεια και την ελευθερία. Σίγουρα οι περισσότεροι απ' αυτούς δεν είχαν τέτοια υψηλά ιδανικά. Προσπαθούσαν απλώς να κερδίσουν χρήματα. Όμως και η τέχνη και η ζωή ξέρουν να ξεπερνάνε τον βιοπορισμό. (Πόσα αριστουργήματα δεν έγιναν με παραγγελία;) Πίσω από τις ταπεινές προθέσεις, μπορεί να ξεφυτρώσουν υψηλά επιτεύγματα. Έτσι, αντί για μία έδιναν δύο μάχες - και με τι ρίσκο!

Σήμερα πια δεν φυλακίζεται κανένας για πορνογραφία. Τότε όμως... Οι ποινές ήταν βαριές - πολυετείς και στα κάτεργα. Ίσως γι αυτό οι πρωταγωνιστές των εικόνων μας έχουν ύφος συνωμοτικό και ατίθασο. Που η μπλαζέ άνεση και ελευθερία των μοντέρνων πορνογραφικών συνθέσεων! Τώρα κυνικοί επαγγελματίες κερδίζουν τη ζωή τους παίζοντας τον έρωτα. Τότε συγκινητικοί ερασιτέχνες ρισκάρουν, κάνοντας πράξεις υπονομευτικές του συστήματος. Κινδυνεύουν όχι μόνο από τον νόμο - αλλά και από το πυρ το εξώτερον. Και γι αυτό είναι όχι μόνο πιο συμπαθείς, αλλά και πιο πειστικοί.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμα και σήμερα, οι φωτογραφίες αυτές κατορθώνουν να ερεθίζουν περισσότερο από τις - πολύ τελειότερες - σύγχρονες πορνογραφικές λήψεις. Μια πρόχειρη σφυγμομέτρηση (όχι κυριολεκτική, αν και θα μπορούσε) έδειξε πως οι περισσότεροι θεατές τις θεώρησαν πιο αποτελεσματικές. Γιατί άραγε;

Σίγουρα είναι πιο ευρηματικές. Μέσα στην στέρηση οι άνθρωποι φαντασίωναν περισσότερο - και σκηνοθετούσαν τις φαντασιώσεις τους. Είναι ακόμα πιο ρεαλιστικές - δηλαδή πιο πειστικές. (Στην τέχνη δεν υπάρχει πραγματικό - πρόκειται για αναβαθμό πειθούς). Επειδή όλα είναι τεχνητά και δεν υπάρχει η ευκολία του ενσταντανέ (το `πρόχειρο' και το `στιγμιαίο', το `ατημέλητο' και το `βιαστικό' είναι ανύπαρκτα σε μια πόζα) άρα απαιτείται πολύ επιμελέστερη προετοιμασία και σκηνοθεσία.

Σκηνοθεσία - και σκηνογραφία. Στα πρώτα της βήματα η φωτογραφία μιμείται την ζωγραφική. (Την υπηρετεί άλλωστε - ο Delacroix συνεργάζεται από το 1854 με τον επίσης Ευγένιο Durieu). Το στήσιμο κάθε σκηνής, τα ντεκόρ, τα αντικείμενα (πόσες χρήσεις για ένα σκαλιστό τραπεζάκι!) όλα θυμίζουν ζωγραφικές συνθέσεις. Αλλά και ο φωτισμός, πιο θεατρικός από φωτογραφικός, αναδεικνύει πλαστικά τα σώματα και τις σκιές. Μερικές φορές πετυχαίνει τόσο, που να θυμίζει καλή ζωγραφική. (Η λήψη του εξωφύλλου δεν ανακαλεί Goya;)

'Οσο για την κίνηση, παρατηρούμε ότι πολλές φωτογραφίες έχουν ένα καθαρά περίτεχνο χορογραφικό στήσιμο - με μια κομψότητα αδιανόητη για τους σημερινούς ερωτοφωτογράφους. (Σκεφθείτε ότι στις παλιότερες λήψεις η `πόζα' κρατούσε 5 ως 10 λεπτά - για να σεβαστείτε το επίτευγμα!) Καμιά φορά υπάρχει και `υπόθεση' (όπως στην σκηνή ζηλοτυπίας, με το μαχαίρι). Κληρονομιές του tableau vivant όπου οι συμβολικά στημένοι έπαιζαν ακίνητο και βουβό θέατρο.

Ζωγραφική, θέατρο, χορός - μέσα σε αφάνταστα κοπιώδεις και δύσκολες συνθήκες. Είναι λοιπόν αξιοθαύμαστο πόσες φορές πετυχαίνουν να μεταμορφώνουν το άκρως τεχνητό σε καλλιτεχνικά πειστικό (δηλ. σε απόλυτα φυσικό).

Από την άλλη πλευρά οι φωτογραφίες αυτές είναι τεχνολογικά πιο `αφελείς' από τις σημερινές, όπου νιώθεις τους τηλεφακούς, τα αυτόματα φλας και τους μηχανισμούς του στούντιο. Επιπλέον τότε υπήρχε πολύ μικρότερη δυνατότητα παρέμβασης εκ των υστέρων - τρυκ ή μοντάζ. Μόνον, καμιά φορά, λίγο ρετούς. Όλα ήταν πιο άμεσα.

Κι αναρωτιέσαι - μετά από όλα αυτά: Πως κατορθώνουν να κυριαρχεί σε πολλές από αυτές τις κάρτες μια αφοπλιστική ειλικρίνεια, σχεδόν αθωότητα; Έχεις την αίσθηση πως οι πρωταγωνιστές τους δεν υποκρίνονται, αλλά χαίρονται πραγματικά τον έρωτα. Είναι οι Πρωτόπλαστοι, πριν από την αμαρτία, μέσα σε βαριές στόφες και περίτεχνες ανθοστήλες. Έχουν κατορθώσει να βγουν από το βαρύ καταθλιπτικό κλίμα της εποχής τους και να ανακαλύψουν ξανά την χαρά των αισθήσεων.

Σίγουρα, η αμαρτία καιροφυλακτεί γύρω τους. (Είναι το πλαίσιο που αναδεικνύει και τονίζει). Όμως στο κέντρο της εικόνας, εκεί που σμίγουν τα σώματα, υπάρχει μια νησίδα αθωότητας.

Κοιτάζοντάς τις καρτ ποστάλ ξαφνικά σκέφθηκα: "O Mέγας Ανατολικός"! Πόσο μου τον θύμιζαν! Θα μπορούσαν θαυμάσια να χρησιμεύσουν για την εικονογράφηση του εκτενέστερου ερωτογραφήματος της Ελληνικής (και ίσως της παγκόσμιας) ερωτογραφίας. Του ταιριάζουν και σαν κλίμα και σαν διακόσμηση. (Έτσι θα ήταν επιπλωμένες οι καμπίνες του ερωτικού υπερωκεάνειου). Αλλά ταιριάζουν περισσότερο σε κάτι άλλο: την σχεδόν παραδείσια αγαθότητα.

Γι αυτή την αγαθότητα έχει γράψει ο Ελύτης: " η αξία η απώτερη [του βιβλίου] βρίσκεται στην παναγαθωσύνη του ποιητή που διαχέεται πάνω στους χαρακτήρες και τις πράξεις των πλέον διαφορετικών τύπων του έργου, πρωταγωνιστών ή κομπάρσων και αναεκπέμπεται αδιάκοπα στον αναγνώστη σαν ένα είδος ευλογίας. [] ένας αέρας παραδείσιος πνέει σ' όλη την διάρκεια της παράξενης αυτής ποντοπορίας... Η αγαθότητα του Εμπειρίκου έρχεται από - και τραβάει για - πολύ μακριά. Δεν είναι η δεοντολογική των θρησκευόμενων ή η βλακώδης των αδυνάτων. Υποδηλώνει μια πίστη: ότι τα υλικά και οι προϋποθέσεις για το καλό έχουν δοθεί στον άνθρωπο που αν δεν τα εκμεταλλεύεται είναι απλώς από δικό του λάθος, από την ανικανότητά του να υπερνικήσει τις μακραίωνες προλήψεις και τα χωρίς λόγο κατατυρρανισμένα στο σκότος της ψυχής του συμπλέγματα. Διόλου άσχετο λοιπόν ότι ο `Μέγας Ανατολικός' ναυπηγήθηκε με τα υλικά του ψυχαναλυτή στις δεξαμενές ενός οραματιστή και προφήτη."

Ο "Μέγας Ανατολικός", όσο κι αν άρχισε να γράφεται την δεκαετία του 40, είναι τυπικό έργο της Βικτοριανής εποχής. Διαδραματίζεται άλλωστε στην ακμή της (1867). Αποτελεί μια κλασική αντίδραση στην ερωτική καταπίεση και σεμνοτυφία εκείνης της κοινωνίας. Χωρίς αυτή ίσως και να μην είχε λόγο ύπαρξης - όπως και η σκέψη του Freud, μεγάλου δάσκαλου του Εμπειρίκου. Πρόκειται για ένα βιβλίο που και ο συγγραφέας του και οι σχολιαστές του θεωρούν επαναστατικό και απελευθερωτικό. Στο επίμετρο του πρώτου τόμου ο επιμελητής της έκδοσης Γιώργης Γιατρομανωλάκης γράφει: "αποτελεί μια ανώτατη έκφραση λογοτεχνίας που διαπνέεται από φιλελεύθερο και ουμανιστικό φρόνημα και από μετασχηματιστική και απελευθερωτική διάθεση".

Ο Εμπειρίκος είναι - θα έλεγα - ο αντίποδας του de Sade. Επαναστατεί κι αυτός αλλά με αντίθετο τρόπο. Δεν μισεί τον κόσμο, ούτε θέλει να τον καταστρέψει. Στο δαιμονικό πάθος του κολασμένου Μαρκήσιου αντιτάσσει μια αισθησιακή πραότητα και καλοσύνη. Η λύτρωση μπορεί να είναι και ερωτική.



Επίλογος

"Όλοι οι ηλίθιοι της αστικής τάξης που προφέρουν συνεχώς τις λέξεις: ‘ανήθικο, ανηθικότης, ηθική στην Τέχνη' και άλλες βλακείες", γράφει ο Baudelaire, "με κάνουν να σκέπτομαι την Luise Villedieu, πουτάνα των πέντε φράγκων, που, συνοδεύοντάς με μια φορά στο Λούβρο, όπου δεν είχε πάει ποτέ της, άρχισε να κοκκινίζει, να κρύβει το πρόσωπό της, και, τραβώντας με κάθε πέντε λεπτά από το μανίκι, με ρωτούσε μπροστά σε πολλά αθάνατα αγάλματα και πίνακες, πως ήταν δυνατόν να εκθέτει κανείς δημόσια παρόμοιες χυδαιότητες".

Ο Baudelaire έβαζε την πορνεία (και τις πόρνες) πάνω από την αστική ηθική. Η εκπόρνευση δεν ήταν γι αυτόν μόνον συναλλαγή αλλά και δόσιμο, και γενναιοδωρία και φιλευσπλαχνία. "Τι είναι η Τέχνη;" ρωτάει. "Πορνεία". "Ο Έρωτας είναι η κλίση για εκπόρνευση. Δεν υπάρχει ευγενής απόλαυση, που να μην μπορεί να αναχθεί στην Πορνεία". Ακόμα και ο Θεός αποκαλείται: "το πλέον εκπορνευμένο όν... αφού είναι ο ύψιστος φίλος για κάθε άτομο, αφού είναι η κοινή, ανεξάντλητη δεξαμενή της αγάπης."

Περίεργες κλίμακες αξιών: η πόρνη Luise θεωρεί άσεμνο αυτό που δείχνουμε στα παιδιά μας. Εμείς θεωρούμε άσεμνο αυτό που εκείνη πράττει (και την απεικόνισή του). Ο ποιητής το θεωρεί πράξη ευγενική - σχεδόν θεία.

Έτσι, λοιπόν, και οι κάρτες αυτού του βιβλίου δεν είναι μόνο το ενδιαφέρον ντοκουμέντο μιας εποχής. Καταγράφουν ουσιαστικές στιγμές (ίσως και θείες) του ανθρώπινου όντος. Τις στιγμές που ο κάθε άνθρωπος υπερβαίνει - και ξεχνάει - τον θάνατο.

Καταλαβαίνουμε τώρα τι ρόλο έπαιξαν στα χρόνια τους. Θύμιζαν ουσία. Υπόγεια υπαινίσσονταν ότι η πραγματική κατάνυξη δεν είναι εκείνη των πουριτανών και θρησκόληπτων. Πανηγύριζαν την ζωή, την αυθεντική. Ήταν το αποτελεσματικότερο αντίδοτο στα σκληρά κολάρα. Ξανάφερναν την αφή στο προσκήνιο. (Μόνο η αφή λυτρώνει!) Έδιωχναν μακριά την ψεύτικη Ηθική (Ελύτης: "μια κόρη σεμνά ενδεδυμένη, άκρως νευρωτική και μόλις βγαλμένη από κάποιο Κατηχητικό") και κόμιζαν το ουσιαστικό ήθος της σαρκωμένης ανθρώπινης ύπαρξης.

Μέσα σε ένα κόσμο τεχνητό και ψεύτικο, όλο απαγορεύσεις, ενοχές, υποκρισίες και συμβάσεις, οι ρυπαροί πορνογράφοι πολεμώντας για το χρήμα κέρδιζαν την ελευθερία του σώματος και την αλήθεια της ψυχής.

Κάτι παραπάνω: Θύμιζαν πως ο μόνος βέβαιος παράδεισος είναι εδώ: αυτός των αισθήσεων και των εκστάσεων. Που και αυτός (όπως και εμείς) είναι δημιούργημα του ίδιου Θεού.



info
 Η κρυφή ζωή των αστών

(Πορνογραφικές καρτ ποστάλ από τον 19ο αιώνα)

Σημείωμα

Γι αυτό το εισαγωγικό δοκίμιο συμβουλεύτηκα διάφορα βιβλία - δεν θέλησα όμως να το γεμίσω παραπομπές και υποσημειώσεις για να μην πάρει την μορφή της ακαδημαϊκής μελέτης. (Ο σχολαστικισμός είναι το αντίθετο του ερωτισμού). Ωστόσο, για όσους θα ήθελαν να μελετήσουν παραπέρα ορισμένα θέματα, παραθέτω μερικούς τίτλους.

Γενικά: Benjamin B. Wolman: Handbook of Human Sexuality, 1980. G. Rattray Taylor: Sex in History, 1954. Helmut Schelsky:Soziologie der Sexualitaet, 1955.

Για την ηθική της πορνογραφίας: Ludwig Marcuse: Obszoen, Geschichte einer Entruestung, 1962. Arno Plack: Die Gesellschaft und das Bose, 1967.

Για την ερωτική τέχνη και λογοτεχνία: Alexandrian: Histoire de la Litterature Erotique, 1989. Philip Rawson: Erotic Art of the East, 1968, Gilles Neret: L'Erotisme en Peinture, 1990.

Για τους Βικτωριανούς: M. J. Quinlan: Victorian Prelude, 1949. BBC: Ideas and Beliefs of the Victorians, 1949.

Για τις Ιουδαϊκές επιρροές, L.M. Epstein: Sex Laws and Customs in Judaism, 1968 και Derrick S. Bailey: Sexual Relations in Christian Thought, 1959.

Για τον `ερωτικό Ιησού' και τις διαφορές ανάμεσα στα Ευαγγέλια βλ. Eugen Drewermann: Das Matthausevangelium, 1992.

Για το γυμνό στη φωτογραφία: Peter Lacey: History of the Nude in Photography, 1964. David Herbert: Le Nu (Musee Mondial de la Photographie) 1985. Για έναν ιδιοφυή και τυπικό Βικτοριανό, βλ. και το κείμενο του Brassai: ‘Ο Lewis Carrol φωτογράφος', στην έκδοση: Lewis Carrol: Γράμματα στα κοριτσάκια και φωτογραφίες, 'Αγρα, 1982.

Tα απόσπασματα του Baudelaire είναι από το κείμενό του: Mon coeur mis a nu. Τα κείμενα του Οδυσσέα Ελύτη από την Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο, 1980 - και του Γιώργη Γιατρομανωλάκη από το `Επίμετρο' στον πρώτο τόμο - Ανδρέας Εμπειρίκος: Ο Μέγας Ανατολικός,1990. Tου Boris Vian: Ecrits Pornographiques 1980.

Όλες οι μεταφράσεις, δικές μου.

N.ΔHMOY
Εισαγωγή στο άλμπουμ “Η κρυφή ζωή των αστών” έκδοση Λ.Μ., 1992

Ότι για σένα ήταν βουνό το ισοπέδωσαν Και σκέπασαν την κοιλάδα σου
Από πάνω σου περνά τώρα ένας δρόμος άνετος . 
Bertolt Brecht

 

Φοβήθηκα τη μοναξιά και φαντάστηκα ανθρώπους...Σκοταδι ερχεται σιγα σιγα ...

Κάτι τι σου είπε η βροχή,
κάτι τι σου είπε ο  Νοέμβρης
κι έγινε η μορφή σου
τζάμι θολό,
που πίσω του μπορεί
κανείς ανενόχλητα
μήνες απρόοπτους
να περάσει"
"Περπατώ και νυχτώνει.
Αποφασίζω και νυχτώνει"

"Ξέρω απ' όλα. Λίγο απ' όλα.
Τα ονόματα των λουλουδιών όταν μαραίνονται,
πότε πρασινίζουν οι λέξεις και πότε κρυώνουμε.
Πόσο εύκολα γυρίζει η κλειδαριά των αισθημάτων
μ' ένα οποιοδήποτε κλειδί της λησμονιάς"

"Πέρασα από κήπους, στάθηκα σε συντριβάνια
και είδα πολλά αγαλματίδια να γελούν
σε αθέατα αίτια χαράς.
Και μικρούς ερωτιδείς, καυχησιάρηδες.
Τα τεντωμένα τόξα τους
βγήκανε μισοφέγγαρο σε νύχτες μου και ρέμβασα.
Είδα πολλά και ωραία όνειρα
και είδα να ξεχνιέμαι"

"Περπάτησα πολύ στα αισθήματα,
τα δικά μου και των άλλων,
κι έμενε πάντα χώρος ανάμεσά τους
να περάσει ο πλατύς χρόνος.
Πέρασα από ταχυδρομεία και ξαναπέρασα.
Έγραψα γράμματα και ξαναέγραψα
και στο θεό της απαντήσεως προσευχήθηκα άκοπα"

"Μίλησα πολύ. Στους ανθρώπους,
στους φανοστάτες, στις φωτογραφίες.
Και πολύ στις αλυσίδες.
Έμαθα να διαβάζω χέρια
και να χάνω χέρια"

"Ταξίδεψα μάλιστα.
Πήγα κι από 'δω, πήγα κι από 'κει...
Παντού έτοιμος να γεράσει ο κόσμος.
Έχασα κι από 'δω, έχασα κι από 'κει.
Κι από την προσοχή μου μέσα έχασα
κι απ' την απροσεξία μου.
Πήγα και στη θάλασσα.
Μου οφειλόταν ένα πλάτος. Πες πως το πήρα.
Φοβήθηκα τη μοναξιά
και φαντάστηκα ανθρώπους.
Τους είδα να πέφτουν
απ' το χέρι μιας ήσυχης σκόνης,
που διέτρεχε μιαν ηλιαχτίδα
κι άλλους από τον ήχο μιας καμπάνας ελάχιστης.
Και ηχήθηκα σε κωδωνοκρουσίες
ορθόδοξης ερημίας"

"Έπιασα και φωτιά και σιγοκάηκα.
Και δεν μου 'λειψε ούτε των φεγγαριών η πείρα.
Η χάση τους πάνω από θάλασσες κι από μάτια,
σκοτεινή, με ακόνισε"

"Όσο μπόρεσα έφερ' αντίσταση σ' αυτό το ποτάμι
όταν είχε νερό πολύ, να μη με πάρει,
κι όσο ήταν δυνατόν φαντάστηκα νερό
στα ξεροπόταμα
και παρασύρθηκα"

"Σε σωστή ώρα νυχτώνει"
"Γεμάτος κλειδαρότρυπες.
Πώς να κρυφτώ;
Και φαίνομαι και βλέπω"
"Παρά να με πάρει ο χρόνος,
καλύτερα να με πάρει ο άνεμος"
Κ.Δ

"Όλη μέρα εδώ
Γεμίζω αδειάζω τασάκια
Γεμίζω αδειάζω κουράγιο
Γεμίζω αδειάζω έρωτα
Τίποτα δεν πρέπει να γεμίζει
Πάνω από τα όριά του
Διαφορετικά ξεχειλίζει
Λερώνει
Σε βάζει σε μπελάδες"

Ο Έρλαντ και ο καλός του φίλος Σβεν-Έρικ εργάζονται σε μια επιχείρηση ανακύκλωσης χαρτιού σε μια μικρή πόλη της Σουηδίας. Ο Έρλαντ μαζί με τη σύζυγό του Μεϊ, στον ελεύθερο χρόνο τους απασχολούνται ως σύμβουλοι της εκκλησίας και βοηθούν τα ζευγάρια της περιοχής στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο γάμο τους.
Μετά από ένα πάρτι και αφού έχει πιει αρκετά, ο Έρλαντ υποκύπτει στην έλξη που νοιώθει για την Καρίν, την νέα σύζυγο του Σβεν-'Ερικ. Αυτή η ερωτική σχέση που αναπτύσσουν τούς γεμίζει ενοχές γεγονός που τους οδηγεί στο να εξομολογηθούν στους συντρόφους τους την απιστία τους. Ο Έρλαντ προκειμένου να "ηρεμήσουν τα πνεύματα", προτείνει να βρεθούν τα δύο ζευγάρια και να συζητήσουν την κατάσταση. Στη συνάντηση και οι τέσσερις αποφασίζουν να συγκατοικήσουν στο ίδιο σπίτι, ακολουθώντας πιστά δέκα κανόνες...

Η ταινία "Η ΙΔΑΝΙΚΗ ΛΥΣΗ" είναι το σκηνοθετικό ντεμπούτο του βραβευμένου σεναριογράφου Γιούργκεν Μπέργκμαρκ ("Kitchen Stories") σε σενάριο του σκηνοθέτη και συγγραφέα Γενς Γιόνσον ("The King of Ping-Pong") με πρωταγωνίστρια την Περνίλα Όγκαστ (Βραβείο Ερμηνείας Καννών για την ταινία "Καλύτερες Προθέσεις").
========
ΠΕΡΝΙΛΑ ΟΓΚΑΣΤ
Η ΠΕΡΝΙΛΑ ΟΓΚΑΣΤ έκανε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο στην ταινία του Ρόι Άντερσον GILLIAP το 1975 και ενώ ήταν ακόμα έφηβη. Το 1979 έγινε δεκτή στην Δραματική Σχολή της Στοκχόλμης όπου την ανακάλυψε ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και την επέλεξε για το ρόλο της νταντάς στο ΦΑΝΙ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ το 1982.  Στην συνέχεια δούλεψε με το Βασιλικό Δραματικό Θέατρο της Σουηδίας όπου ερμήνευσε σπουδαίους ρόλους σε κλασικό ρεπερτόριο που περιλάμβανε μεταξύ άλλων έργα των Ίψεν, Στρίντμπεργκ, Σέξπιρ και Τσέχοφ.  Το 1991 πρωταγωνίστησε στην ταινία ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ (The Best Intentions) του τότε συζύγου της Μπίλε Όγκαστ, και απέσπασε το βραβείο ερμηνείας στο φεστιβάλ των Καννών. Το 2000 ο Τζορτζ  Λούκας της εμπιστεύτηκε το ρόλο της μητέρας του νεαρού Άνακιν Σκαϊγουόκερ στο πρώτο επεισόδιο του έπους του Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ: Επεισόδιο 1 - Η Αόρατη Απειλή, ρόλος που την έκανε γνωστή σε ένα ευρύτερο κοινό παγκοσμίως.
========
"Πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε για χάρη του έρωτα; Αφού διάβασα το σενάριο του Γενς Γιόνσον για την ΙΔΑΝΙΚΗ ΛΥΣΗ μου φαίνεται ότι μπορούμε να φτάσουμε πολύ μακριά...
Τέσσερις ενήλικες σε μια βιομηχανική πόλη στα βόρεια της Σουηδίας υποφέρουν λόγω των θυελλωδών αισθημάτων τους. Τέσσερις διαφορετικές υποκειμενικές θέσεις και φωνές που κατευθύνονται από μια σειρά γεγονότων τα οποία θα αλλάξουν για πάντα τις ζωές τους. Τέσσερις άνθρωποι που δεν είναι και τόσο νέοι πια, αλλά που όμως είναι θύματα των αισθημάτων τους με τον ίδιο τρόπο όπως οι έφηβοι και το κρύβουν με μία επίφαση ορθολογισμού.
Αυτοί οι άνθρωποι και ο συνεχής αγώνας τους για τον έρωτα πραγματικά με αιχμαλώτισαν. Αμέσως αισθάνθηκα ένα πολύ ισχυρό δέσιμο μαζί τους και τους ένοιωθα σαν κοντινούς μου φίλους. Ήθελα το καλύτερο για αυτούς παρά τα λάθη και τα ελαττώματά τους.
Το σενάριο είναι κατά κάποιον τρόπο "παλιομοδίτικο" με την έννοια του ότι η ταινία κινηματογραφήθηκε με ένα απλό, σχεδόν ακαδημαϊκό ύφος, και υποστηρίχτηκε μοναδικά από ερμηνείες χαμηλόφωνες και ρεαλιστικές. Μέσα από αυτές τις ερμηνείες ρέει αυθόρμητα το κωμικό στοιχείο που κάνει την εμφάνισή του όταν οι άνθρωποι σε μια κρίση προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματά τους με τον εντελώς λάθος τρόπο.
Έχω προσπαθήσει να δημιουργήσω ένα τρυφερό πορτρέτο αυτών των ανθρώπων που κατά κάποιον τρόπο είναι χαμένοι στο πρόβλημά τους. Πραγματικά, η ευκαιρία που είχα μέσα από αυτό το σπουδαίο σενάριο, να διεισδύσω και να εξετάσω με καθαρό βλέμμα θέματα όπως η πίστη, η φιλία, ο ορθολογισμός και το πάθος, έχοντας στη διάθεσή μου αυτούς τους καταπληκτικούς ηθοποιούς, ήταν Θείο Δώρο για μένα.
Ελπίζω η ΙΔΑΝΙΚΗ ΛΥΣΗ να αγγίξει ένα ευρύ κοινό. Κάθε ενήλικας που έχει υπάρξει σε μια ερωτική σχέση θα μπορέσει να βρει σημείο αναφοράς στην ταινία και γιατί όχι, ίσως αναρωτηθεί για άλλη μια φορά: πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να φτάσει για χάρη του έρωτα..."
ΓΙΟΥΡΓΚΕΝ ΜΠΕΡΓΚΜΑΡΚ (σκηνοθέτης)

"Ω! Δεν αντέχω το καλύτερο
Μα ούτε το χειρότερο μπορώ να υπομένω
Κι ελπίζοντας σε κάτι που δε θα 'ναι πιθανό
Μα ούτε και απίθανο
Κάθομαι εδώ και περιμένω"

ΚΑΠΕΤΑΝ ΓΙΑΝΝΗΣ (ΑΓΓΕΛΑΚΑΣ)

Η ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΗ ΚΛΗΣΗ

Πρέπει να μιλήσω αναλογίστηκε,πέρασε ο καιρός που είχε κάποιον  να το κάνει.
Η σειρά του είχε περάσει οι φίλοι και οι έρωτες μακρινά όνειρα, σχεδόν ξεχασμένα.
Στο μυαλό του ήρθαν μερικές αράδες   της  Κικης Δημουλά ... "Τρισάγια κάθε τόσο  για να δοθεί η υπηκοότητα νεκρού στον κεκοιμημένον δούλον σου."   ....προδιαγραμμένος  θάνατος ή οπως η ποιήτρια γράφει και αναρωτιέται..ένας ύπνος ..δουλικός

"Θέ μου,αν απελευθερώνει ο θάνατος
όπως μας το υπόσχεται παρήγορη
η γλυκύτατη αβεβαιότης,εσύ
γιατί τον θές ντέ και καλά δουλέμπορο;
Τον κεκοιμημένον.
Περί ύπνου πρόκειται,Κύριε;
Μα του κολλάει ύπνος του νεκρού
έτσι εύκολα νυστάζει η απώλεια της ζωής;
Εδώ εμείς,δούλοι του απάνω κόσμου ακόμα
κι όμως ποιός κλείνει μάτι
αν δεν τον νανουρίσει όπως ξέρει
μόνο η γιαγιά του η αβεβαιότης
με τη γλυκεία της ρόδινη αφύπνιση.
Κύριε,μήπως όταν ενέκρινες
αυτούς τους ανελέητους ανταγωνιστικούς ψαλμούς
ήσουν ακόμη άνθρωπος;

Η επόμενη σκέψη του αμέσως ήταν να σηκώσει το ακουστικό να καλέσει τους  έρωτες του παρελθόντος ..έτσι για να νιώσει ότι δεν είναι ύπνος μα μήτε και θάνατος παρά μονάχα η αβεβαίοτης του ανθρωπίνου είδους και ότι στην άλλη άκρη της γραμμής θα άκουγε ένα εμπρός, ποσο  το λαχταρούσε... σαν να ήταν η τελευταία του γερή τρίχα από το ξεφτισμένο σκοινί που τον κρατουσε...
Απάντηση δεν πήρε πως θα μπορούσε άλλωστε μετά από όσα έχουν προηγηθεί με τους ανυπεράσπιστους έρωτες της ζωής του

Ο έρωτας
όνομα ουσιαστικόν
πολύ ουσιαστικόν,
ενικού αριθμού,
γένους ούτε αρσενικού ούτε θηλυκού,
γένους ανυπεράσπιστου.
Πληθυντικός αριθμός
οι ανυπεράσπιστοι έρωτες.

Ο φόβος,
όνομα ουσιαστικόν,
στην αρχή ενικός αριθμός
και μετά πληθυντικός:
οι φόβοι.
Οι φόβοι
για όλα από δω και πέρα.

Η μνήμη,
κύριο όνομα των θλίψεων,
ενικού αριθμού,
μόνον ενικού αριθμού
και άκλιτη.
Η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη.

Η νύχτα,
όνομα ουσιαστικό, γένους θηλυκού,
ενικός αριθμός.
Πληθυντικός αριθμός
  οι νύχτες.
   Οι νύχτες από δω και πέρα. 

Σταμάτησε τις σκέψεις ένας φόβος τον κυριάρχησε και πάλι.... οι νύχτες από εδώ και πέρα..έγειρε να κοιμηθει .......  ίσως αύριο ..μονολόγησε  μα το μυαλό δεν άκουσε την προσταγή να σταματήσουν οι σκέψεις και βάλθηκε να του θυμίσει και άλλες αράδες του Καβάφη αυτή την φορά σαν να θελε να τις παντρέψει .........  "

Την μια μονότονην μέρα άλλη
μονότονη,απαράλλαχτη ακολουθεί.Θα γίνουν
τα ίδια πράγματα,θα ξαναγίνουν πάλι-
οι όμοιες στιγμές μας βρίσκουν και μας αφήνουν.

Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.
Αυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει
είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.
Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μην μοιάζει. 

                                             Καληνύχτα είπε στο μαξιλάρι  και αποκοιμήθηκε. 

 

5/12/2011